Binnen de Syrisch-Orthodoxe Kerk dragen veel vrouwen een hoofddoek wanneer zij de kerk binnenstappen. Hetzelfde zien wij ook bij andere (Orthodoxe) kerken. We zien dat sommige vrouwen de hoofddoek soms ook buiten de kerk dragen. Al zeker 2000 jaar behoort het dragen van een hoofddoek door vrouwen en meisjes tot de Traditie van de Kerk. Waar komt deze praktijk vandaan en waarom wordt de hoofddoek nog steeds gedragen?
Hoofddoek in het Oude Testament
Het dragen van een hoofdbedekking was bij de Joden in het Oude Testament al een geaccepteerd gebruik. Het was toen al vanzelfsprekend dat alle vrouwen hun hoofd bedekten. Zo lezen wij in Genesis over Rebekka, die haar hoofd bedekte toen zij haar toekomstige echtgenoot Izaäk ontmoette:
“Zij zei tegen de dienaar: Wie is die man die ons in het veld tegemoet komt lopen? De dienaar antwoordde: Dat is mijn heer. Toen pakte zij haar sluier en bedekte zich.”
Genesis 24:65
Het voorbeeld van Rebekka laat ons zien dat zij niet pronkte met haar fysieke schoonheid. In plaats daarvan bedekte zij zichzelf, waardoor haar aantrekkingskracht toenam door een uiterlijk vertoon van bescheidenheid.
Een ander voorbeeld lezen wij in het verhaal van Susanna, die vals beschuldigd en later vrijgesproken werd van een oneerbare daad:
“Susanna was een buitengewoon bevallige en mooie vrouw. De schoften bevalen haar te ontsluieren – ze was immers gesluierd – om zich in haar schoonheid te verlustigen. Maar de mensen in haar gezelschap, en allen die haar zagen, moesten huilen.”
Susanna (2 Daniël) 2:31-33
De Bijbel kijkt overduidelijk afkeurend naar het verwijderen van haar sluier.
Hoofddoek in het Nieuwe Testament
Vrouwenhoofdbedekking is een van de vele overeenkomsten tussen Israël en de Kerk. Zoals we hebben gezien, bedekten vrouwen al duizenden jaren vóór de komst van Christus hun hoofd. In het Nieuwe Testament, zien wij dat vrouwen deze praktijk voortzetten.
De apostel Paulus schrijft in zijn eerste brief aan de gemeente in Korinthe dat het belangrijk is dat men zich aan de Traditie houdt:
“En ik prijs u, broeders, omdat u in alles aan mij denkt en aan de overleveringen vasthoudt, zoals ik die aan u heb overgeleverd.”
1 Korintiërs 11:2
De apostel Paulus gaat dan echter verder:
“Maar ik wil dat u weet dat Christus het Hoofd is van iedere man en de man het hoofd van de vrouw en God het Hoofd van Christus. Iedere man die bidt of profeteert en iets op zijn hoofd heeft, onteert zijn hoofd. Iedere vrouw echter die bidt of profeteert met onbedekt hoofd, onteert haar eigen hoofd, want het is precies hetzelfde alsof zij kaalgeschoren is. Want als een vrouw het hoofd niet bedekt heeft, laat zij zich dan ook maar kaalknippen. Als het echter voor een vrouw schandelijk is kaalgeknipt of kaalgeschoren te zijn, laat zij dan het hoofd bedekken. (..) Daarom moet de vrouw een teken van gezag op het hoofd hebben, omwille van de engelen.”
1 Korintiërs 11:3-6, 10
Het dragen van een hoofddoek door een vrouw behoort tot een van de heilige Tradities die de Kerk heeft ontvangen. Het is niet toevallig dat de apostel Paulus eerst aandacht besteedt aan het belang van het vasthouden aan de Traditie, om vervolgens te schrijven over de hoofdbedekking door de vrouw. Hij eindigt zelfs door te schrijven dat vrouwen een teken van gezag op hun hoofden moeten hebben omwille van de engelen. De boodschap is dan ook vrij duidelijk: het is eervol voor een vrouw om hoofdbedekking te dragen tijdens de eredienst, maar het is oneervol voor mannen om ze te dragen. Daarom doen mannen hun hoeden of petjes af voor het gebed, zelfs tot op de dag van vandaag.
Wat betekent omwille van de engelen?
De opmerking dat vrouwen een teken van gezag op het hoofd moeten hebben omwille van de engelen is opvallend. Het is echter wel logisch te verklaren. Engelen zijn immers altijd bij ons aanwezig als wij bidden en de liturgie vieren. De heilige Johannes Chrysostomus schrijft in zijn commentaren dat bedekt zijn een teken is van onderwerping en autoriteit. Het brengt een vrouw ertoe nederig te zijn en haar deugd te bewaren. Door het dragen van een hoofddoek, toont een vrouw naast bescheidenheid ook eer voor de aanwezigheid van de engelen bij ons gebed die wij tot God richten. Wanneer wij in gebed zijn, moeten wij ons immers concentreren op aanbidding en niet op het vestigen van de aandacht op onszelf.
Waarom dragen vrouwen ook buiten de kerk een hoofddoek?
Veel vrouwen – met name wat oudere – dragen ook buiten de kerk een hoofddoek. Dit doen zij in navolging met een ander gebod dat Paulus ons geeft, namelijk om onophoudelijk te bidden (1 Thessalonicenzen 5:17). Wanneer een vrouw bidt zonder te stoppen, zal zij haar hoofddoek niet afdoen.
Geldt het haar van de vrouw niet al als een hoofdbedekking?
Binnen sommige kringen leeft de gedachte dat het lange haar van een vrouw al als hoofdbedekking geldt. Hierdoor zou het dragen van een hoofddoek niet nodig zijn. Met het dragen van een hoofddoek zou Paulus volgens hen doelen op de lange haren van de vrouw. Deze gedachte komt voort uit het volgende vers:
“Maar als een vrouw lang haar draagt, is het voor haar een eer, omdat het lange haar als een bedekking aan haar gegeven is.”
1 Korinthe 11:15
Het probleem met deze aanname is dat allereerst de historische context van het dragen van een hoofddoek in het Oude Testament volledig wordt genegeerd. Ten tweede is Paulus in vers 5 helder: Draagt een vrouw geen hoofddoek? Dan is het alsof zij kaalgeschoren is. Een kaalgeschoren hoofd bij een vrouw was in die tijd een schande. Ten derde weten wij uit de commentaren van de heilige kerkvaders, dat dit vers tegenwoordig verkeerd wordt geïnterpreteerd.
Wat de apostel Paulus hier bedoelt, legt St. Johannes Chrysostomus goed uit:
“Als het haar gegeven is als een bedekking, waarom moet de vrouw er dan nog een bedekking aan toevoegen? Opdat niet alleen de natuur, maar ook haar eigen wil deel mag hebben aan haar erkenning van onderwerping. Want dat u bedekt zou moeten zijn, heeft de natuur zelf door anticipatie bepaald.”
Zie dat St. Johannes schrijft over “nóg een bedekking”. Dit laat zien dat Paulus bij vers 3 tot en met 6 doelt op een daadwerkelijke bedekking en niet op de haren van de vrouw.
Binnen de context van vers 15 kenmerkt een vrouw met lang haar zichzelf duidelijk als vrouw en niet als een man. Een vrouw laat haar onderwerping aan haar man zien door langer haar te hebben dan haar man. De rollen van man en vrouw zijn door God ontworpen in het kader van de onderwerping aan de wil en rangorde van God.
Paulus zegt in feite dat als een vrouw zich niet bedekt, zij haar hoofd onteert. De reden waarom hij dat vindt, is omdat het dragen van de hoofdbedekking eervol is en de vrouw dan haar bescheidenheid laat zien. Dit zijn juist de eigenschappen die wij terugzien bij vrouwen uit het Oude Testament.
Conclusie
Het dragen van een hoofddoek tijdens gebed toont de eer van de vrouw aan en moedigt nederigheid aan. Deze praktijk bestaat al sinds de Oudtestamentische tijden en is door de Vroege Kerk voortgezet. De apostel Paulus beveelt ons immers vast te houden aan de Tradities die zijn doorgegeven.
Hoewel vrouwen strikt gezien niet kunnen worden verplicht een hoofddoek te dragen tijdens het gebed, zegt Paulus ons dat een vrouw haar hoofd daarmee onteert. Uit respect voor God, de engelen en de Heilige Traditie van de Kerk, spoort Paulus vrouwen aan wél een hoofddoek te dragen tijdens het bidden.