Waarom bidden wij voor de gelovige doden? Dit is een vraag die met name gelovigen buiten de Orthodoxe traditie stellen. Volgens hen zal een zondaar die geen berouw heeft getoond het hemelse Koninkrijk toch niet binnentreden. Ook zal een rechtvaardige christen het hemelse Koninkrijk sowieso betreden. Zij zijn daarom van mening dat bidden voor de dode geen zin heeft. De Kerk heeft sinds de apostolische tijden echter niet anders geloofd dat bidden voor de doden nut heeft. We verwijzen hiervoor ook naar ons artikel “Waarom eren wij de heiligen?”.
Bijbelse oorsprong
De Bijbel leert ons dat bidden voor de doden zeker nut heeft, ook al zijn we niet gebonden aan de Bijbel voor onze Traditie, en is Sola Scriptura een niet-Bijbelse leer. De Bijbel is onderdeel van de Kerk en van haar Traditie als het Schrift van onze Heer. De Kerk is echter de gezaghebbende autoriteit. Doordat Zij geleid wordt door de Heilige Geest, zal de Kerk nooit iets leren wat tegenstrijdig met de Bijbel is. Er is in de Orthodoxe Kerk daarom ook geen niet-Bijbelse leer. Hoewel de Kerk soms (Apostolische) Tradities of (niet-Apostolische) tradities heeft die niet expliciet in de Schrift staan, zullen deze nooit worden tegengesproken door de Heilige Schrift. Wij houden ons aan de Traditie die ons is gegeven in Woord en Schrift zoals opgedragen door de Heilige Apostel Paulus:
Wees standvastig, broeders en zusters, en blijf bij de tradities waarin u door ons onderwezen bent, in woord of geschrift.
2 Thessalonicenzen 2:15
Het woord voor traditie hier is het Griekse ‘Paradoseis’ (παραδόσεις), wat letterlijk tradities betekent.
Broeders en zusters, op gezag van onze Heer Jezus Christus dragen wij u op u niet in te laten met broeders of zusters die hun werk verwaarlozen en niet leven volgens de traditie die wij hebben doorgegeven.
2 Thessalonicenzen 3:6
Ik prijs het in u dat u mij bij alles als voorbeeld neemt en u aan de Tradities houdt die ik u gegeven heb.
1 Korinthiërs 11:1-2
Het is “de kerk van de levende God” die het “fundament” en de “pijler van de waarheid” is (1 Timotheüs 3:15). Zij heeft alle autoriteit!
Bidden we alleen voor gelovige doden?
Is het goed dat christenen voor elkaar bidden (en dus bemiddelen)? Een bekend voorbeeld is het vragen van een vriend om voor hun zieke familielid te bidden. Daar zal niemand problemen mee hebben. Wat we er uit kunnen opmaken is dat de Heilige Jakobus schrijft dat Christenen voor elkaar moeten bidden:
Is iemand onder u ziek? Laat hij dan de ouderlingen van de gemeente bij zich roepen en laten die voor hem bidden en hem met olie zalven in de Naam van de Heere. En het gelovige gebed zal de zieke behouden en de Heere zal hem weer oprichten. En als hij zonden gedaan heeft, zal hem dat vergeven worden. Belijd elkaar de overtredingen en bid voor elkaar, opdat u gezond wordt. Een krachtig gebed van een rechtvaardige brengt veel tot stand.
Jakobus 5:14-16
Of we nu leven of dood zijn, we behoren tot onze Heer. “Zolang wij leven, leven we voor de Heer; en wanneer wij sterven, sterven we voor de Heer. Dus of we nu leven of sterven, wij zijn van de Heer.” (Romeinen 14:8). Wie in Jezus geloven hebben het Eeuwige leven (Johannes 6:47) en onze Heer is de Heer van de levenden en niet van de doden (Markus 12:27). De overleden zielen zijn niet “dood”, maar zijn ontslapen in de Heer.
Wij bidden niet voor gelovige “doden”
Wij bidden dus niet voor gelovige “doden”, maar voor zij die ontslapen zijn en rusten in de Heer. Zij die het eeuwige leven hebben ontvangen door hun geloof in Jezus Christus! Wij als leden van de Heilige Kerk, zijn de ledematen van Christus (Efeziërs 5:30). Kunnen de ledematen van Christus sterven? De kerk bestaat niet enkel uit ademende mensen, maar uit ons allen, de gelovigen, uit de engelen en uit de rechtvaardige geesten (Hebreeën 12:22-24).
De dood kan ons niet scheiden van Christus. Zo getuigd ook de Heilige Apostel Paulus wanneer hij in de brief aan de Romeinen schrijft:
“…dood noch leven, engelen noch machten noch krachten, heden noch toekomst, hoogte noch diepte, of wat er ook maar in de schepping is, ons zal kunnen scheiden van de liefde van God, die Hij ons bewezen heeft in Christus Jezus, onze Heer.’’
En daarom getuigd de Orthodoxe kerk van wat de Evangelist Lukas verkondigd. “Hij is geen God van doden, maar van levenden, want voor Hem zijn allen in leven.“(Lukas 20:38). De doden in Christus hebben een speciale status. Zelfs op de dag van het oordeel zullen zij als eerste opstaan (1 Thessalonicenzen 4:16).
Het meest eerbare wat wij kunnen doen om onze overledenen te herdenken en hun namen in het Boek des Levens te schrijven, is om voor hen offergaven of qurbone aan te bieden.
In de Bijbel werd ook gebeden voor de ontslapenen
In de Bijbel lezen we duidelijk in 2 Makkabeeën 12:42 dat er smeekbedes werden gedaan voor gesneuvelde soldaten die zonden hadden begaan. Protestanten hebben dit boek meestal (onterecht) verwijderd uit de Canon van de Bijbel. Het bewijst wel dat zelfs Joden het gebruik kennen om voor de doden te bidden en te vragen om vergeving van hun zonden. Dit doen zij omdat de dag van het Rechtvaardige Oordeel nog niet is geweest.
Bidden voor overledenen zien we ook terug in het Nieuwe Testament. Ook de apostel Paulus schrijft over de overleden Onesiforus “…moge de Heer zich op de grote dag over hem ontfermen…“, (2 Timotheüs 1:18). Dit is precies dat wat Orthodoxen vragen voor de overledenen: Heer Ontferm U! Als de apostel Paulus bidt voor de overledenen, waarom horen wij dat niet te doen?
Na ons dood vallen we niet in een soort coma. We zijn ons bewust van wat we doen, waar we zijn en dat we niet meer leven. Dit is ook te lezen in het verhaal van Lazarus (Lukas 16:19-31). Ook lezen we over de martelaren die over God getuigden en daardoor zijn gestorven en God aanbidden (Openbaringen 6:9-10).
Kortom, bidden voor de doden of ontslapenen is niet alleen een Traditie van het Woord. Het is ook een Traditie van de Schrift. Het is al duizenden jaren integraal onderdeel van het christelijke leven. De Orthodoxe kerk houdt deze Traditie tot op de dag van vandaag levend. Deze dingen herinneren ons aan de kracht van de opstanding van Christus en dat de dood niet het einde is voor degenen die in Hem geloven.