De heilige maagd Maria heeft in de Syrisch-orthodoxe Kerk een belangrijke rol en positie. Binnen de kerk wordt zij geprezen, geëerd en gezegend. Net als bij heiligen, wordt er ook vaak tot Maria gebeden. Sommige gemeenschappen zien Mariaverering als een vorm van aanbidding. Zij wordt echter nooit aanbeden. Waarom wordt Maria binnen de Syrisch-orthodoxe Kerk voortdurend geprezen?
In een eerder artikel leggen wij uit waarom we de heiligen eren en waarom wij tot hen bidden. We kunnen dit ook toepassen op Maria. De uitleg gaat in dit geval nog verder.
Maria als Moeder
In Lucas 1:48 lezen wij dat Maria de volken oproept om haar te eren:
“Want zie, van nu aan zullen alle geslachten mij zalig spreken”
Lucas 1:48
Dit is niet zonder reden. De engel Gabriël noemde haar immers al de ‘begenadigde’ en ‘de gezegende onder de vrouwen’ (Lucas 1: 28). Zij heeft Jezus, de vleesgeworden God, negen maanden lang gedragen, waarna Hij is geboren. Om die reden wordt zij dan ook de Moeder Gods (in het Syrisch: ܝܠܕܬ ܐܠܗܐ, yoldath aloho, letterlijk: Godbaarster) genoemd. Maria wordt niet alleen geëerd vanwege een fysiek moederschap, maar juist ook vanwege het feit dat zij het Woord van God heeft aangehoord en heeft aanvaard. Zij is immers de Trots van alle gelovigen.
Ook Elizabeth, de moeder van Johannes de Doper, noemt Maria “gezegend” en “de moeder van mijn Heer” (Lucas 1: 42-43). Bij het horen van haar stem, sprong het kindje Johannes de Doper van vreugde op in Elizabeths buik.
In Johannes 19:26-27 lezen wij dat Jezus tegen de apostel Johannes zegt: “Zie uw moeder.” Jezus heeft het hier over Zijn eigen moeder, maar toch geeft hij bij Johannes aan dat Maria ook zijn moeder is. Ook in liturgische hymnen lezen wij dat Maria de moeder is van alle volkeren:
ܛܽܘܒܰܝܟܝ̱ ܐܶܡܳܐ ܡܶܢ ܟܽܠ ܫܰܪ̈ܒܳܢ: ܕܒܶܟܝ̱ ܐܰܠܳܗܳܐ ܗܘܳܐ ܐܢܳܫܳܐ. ܗܳܐ ܟܽܠ ܐܶܡ̈ܘܳܢ ܒܚܰܕܘܳܐ ܡܰܘܪ̈ܒܳܢ: ܠܕܰܟܝܽܘܬܶܟܝ̱ ܒܺܝܪܰܬ ܩܽܘܕܫܳܐ܀
Gezegend bent u, Moeder van alle volkeren, want in u werd God een mens. Zie alle moeders loven u in vreugde en om uw puurheid dat als een heilige paleis is.
Bothar ewangelion: Tubayk btulto eme d-nuhro, gezongen op 26 december
In het christelijk leven is Maria dan ook een moeder van ons allemaal.
Maria als Koningin van de hemel
In de joodse cultuur werd de moeder van een koning als koningin gezien, in plaats van diens vrouw. Reden hiervoor is dat de toenmalige koningen meestal meerdere vrouwen hadden. Koning Salomon had bijvoorbeeld wel 1000 vrouwen (1 Koningen 11:3). Het zou te lastig en te ingewikkeld worden om de koninklijke macht te verdelen onder alle vrouwen. De koning had echter één moeder, die de titel koningin werd gegeven (zie bijvoorbeeld Jeremia 13:18). Uit Jeremia blijkt bijvoorbeeld ook dat de koningin een sierlijke kroon droeg.
In de kerkelijke gebeden wordt Jezus – met een verwijzing naar Psalm 45 – gezien als Koning. Als moeder van Jezus, wordt Maria daarom beschouwd als de Koningin:
ܒܰܪܬ ܡܰܠܟܳܐ ܒܫܽܘܒܚܳܐ ܩܳܡܰܬ. ܘܡܰܠܟܬܳܐ ܡܶܢ ܝܰܡܺܝܢܳܟ
De dochter van de koning rijst op in glorie (halleluja) en de koningin staat aan uw rechterhand.
Psalm 45:10
Als koningin, kan de Kerk niet anders doen dan haar eren.
Maria als bemiddelaar
Als Moeder van alle christenen en Koningin van de hemel, vragen wij Maria om voor ons zondaars te bidden. Een joodse koningin had onder meer als taak om te bemiddelen tussen de koning en het volk. Een voorbeeld lezen wij in 1 Koningen:
Zo kwam Bathseba bij koning Salomon om met hem over Adonia te spreken. De Koning stond op, ging haar tegemoet en boog zich over haar neer. Daarna ging hij op zijn troon zitten en liet een stoel voor de koningin-moeder neerzetten en zij ging aan zijn rechterhand zitten. Toen zei zij: Ik wil je één klein verzoek doen. Wijs mij niet af. De koning zei tegen haar: Vraag maar, mijn moeder, want ik zal u niet afwijzen.
1 Koningen 2:19-20
Koningin Bathseba bemiddelt hier tussen koning Salomon en Adonia. De koning hoort dit aan en wijst haar niet af. De koningin heeft immers een speciale band met de koning. Zo ook heeft Maria, als Koningin, een speciale band met Jezus. De bemiddeling door Maria ziet de Kerk dan ook in deze context.
Meer specifiek lezen wij in Johannes meer over de bemiddeling van Maria tussen Jezus en de dienaren op de bruiloft in Kana, waar de wijn opraakte:
En toen er een tekort aan wijn ontstond, zei de moeder van Jezus tegen Hem: ‘Zij hebben geen wijn meer.’ Jezus zei tegen haar: ‘Vrouw, wat heb Ik met u te doen? Mijn uur is nog niet gekomen.’ Zijn moeder zei tegen de dienaars: ‘Wat Hij ook tegen u zal zeggen, doe het.’
Johannes 2:3-5
Hoewel Jezus aanvankelijk terughoudend reageerde, heeft Hij uiteindelijk – na de reactie van Zijn moeder – haar verzoek niet afgewezen, maar de dienaren instructies gegeven. Tijdens deze gebeurtenis openbaarde Jezus voor het eerst Zijn heerlijkheid door water in goede wijn te veranderen. Dat was mede dankzij de bemiddeling van Maria.
Er is toch maar één Bemiddelaar?
Vaak verwijst men naar 1 Timotheüs 2:5, waarin staat dat er maar één bemiddelaar is tussen God en de mensen, namelijk Jezus Christus. Hoezo is Maria dan een bemiddelaar? Spreekt elkaar dat niet tegen?
In het artikel ‘Waarom eren wij de heiligen?‘ leggen we uit dat er een verschil in uitleg is als het gaat om het woord “bemiddelaar”. Christus is de enige verlosser. De bemiddelaar waar 1 Timotheüs het over heeft, ziet dan ook toe op het ontvangen van Goddelijke verlossing. Dit is een duidelijk verschil in bemiddeling zoals dat plaatsvond tijdens de bruiloft in Kana en de situatie tussen Bathseba en Salomon. Tot Maria bidden wij (zie voor een nadere uitleg het artikel ‘Waarom eren wij de heiligen?’), maar zij geeft geen verlossing. Christus is immers de enige verlosser.
Andere benamingen voor Maria
Binnen de Syrische traditie worden ook nog andere namen aan Maria gegeven, namelijk:
- De aarde die niet gezaaid is. Immers Maria heeft nooit gemeenschap gehad met een man;
- De struik die niet verbrand. God sprak tot Mozes vanuit een brandende struik die niet verbrandde. Zo werd Maria niet verbrand door het Goddelijke vuur dat 9 maanden lang in haar woonde;
- De Ladder van Jakob. De ladder die Jakob in zijn droom zag (Genesis 28: 10-16), was een link tussen de hemel en de aarde. Jezus daalde uit de hemel neer naar de aarde door het vlees via Maria aan te nemen. Op die manier is ook Maria een link tussen hemel en aarde;
- De tweede Eva. Zoals God een rib van Adam nam en Eva schiep, namelijk de eerste vrouw, zo werd de vleesgeworden God, de tweede Adam, in de vernieuwing van de mensheid geboren uit de maagd, die de tweede Eva is.
- De gesloten poort. Dit komt uit de woorden van de profeet Ezechiël: “Deze poort moet gesloten blijven. Hij mag niet geopend worden en niemand mag erdoor binnenkomen, want de HEERE, de God van Israël, is erdoor binnengekomen. Daarom moet hij gesloten blijven.” (Ezechiël 44:2)
Het is om deze redenen dat Maria binnen de Kerk wordt gezegend en geprezen. Vanwege haar bijzondere rol als Koningin en Moeder van ons allen, kunnen wij niet anders doen dat wat zij in Lucas 1:48 van alle volkeren heeft gevraagd.